گاز ترش یا H2S از تجزیه مواد آلی حاوی گوگرد به وجود می آید. این گاز در محیط پالایشگاه های گازی و نفتی بیشتر نشر می شود. گاز ترش از هوا سنگین تر است و در نزدیکی زمین جمع می شود. این گاز پس از تماس با انسان موجب مرگ می شود. در طول اجرای عملیات هات تپ در محیط های گازی ، می بایست نیروی انسانی را در برابر انتشار این گاز در محیط عملیات مصون نگه دارند. ایجاد مصونیت در برابر گاز ترش یکی ضرورت های ابتدایی هات تپ است.
گاز ترش در محیط عملیات
گاز ترش در صنایع مختلفی از جمله نفت و گاز که ارتباط تنگاتنگی با هات تپ دارند قابل تولید و نشر است. سولفید هیدروژن یا گاز ترش به علت تخمیر مواد آلی به وجود می آید. این گاز به شدت سمی و حتی قابل انفجار است و نشر مقادیر بسیار ناچیز از آن می تواند خطرات جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد.
گاز سولفید هیدروژن که در صنایع نفت ، گاز و پتروشیمی گاز ترش نامیده می شود ، گازی بی رنگ بوده و در مقادیر کم بویی شبیه به تخم مرغ فاسد دارد. مقادیر بیش تر از این گاز حس بویایی را از کار می اندازد.
گاز ترش را در پالایشگاه های نفتی و هر مکانی که گوگرد یافت شود می توان پیدا و ردگیری کرد.
جذب و دفع گاز ترش (هیدروژن سولفید)
جذب هیدروژن سولفید عموما از طریق دستگاه تنفسی اتفاق می افتد. اما جذب این گاز می تواند به صورت پوستی نیز رخ دهد. در این هنگام رنگ پوست کمی تغییر می کند. اما دفع این گاز می تواند با استفاده از همان دستگاه تنفسی به صورت بازدم رخ دهد. دفع هیدروژن سولفید از بدن به صورت بازدم بسیار ناچیز است و بیشترین میزان دفع از بدن از طریق ادرار خواهد بود.
زمانی که هیدروژن سولفید از طریق تنفس وارد ریه ها و جریان خون شود بلافاصله با اکسیژن موجود در خون ترکیب شده و خنثی می شود. اما ظرفیت خنثی سازی خون آستانه ی خاصی دارد و برون رفت استنشاق گاز ترش از آستانه ی ظرفیت خنثی سازی خون موجب مسمومیت خواهد شد.
گاز هیدروژن سولفید در آب و روغن محلول است و می تواند در فواصل دورتری نسبت به محل تولید آزاد شده و اثرات سمی خود را منتشر کند.
هرگونه نشتی در خطوط لوله در پالایشگاه های نفت و گاز و مجتمع های پتروشیمی می تواند موجب نشر گاز ترش در محیط شود. عملیات هات تپ همان گونه که می دانیم در مجاورت خطوط لوله و مخزن ها اجرا می شود. بنابراین سهل انگاری و عدم داشتن تجربه ی کافی از سوی تیم اجرایی پیمانکار و کارفرما می تواند مسمومیت های ناشی از استنشاق گاز را به دنبال داشته باشد. هم چنین انجام عملیات جوشکاری روی خط لوله یا مخزن می تواند محرک ایجاد انفجار در صورت انتشار گاز در محیط باشد. برش روی خط لوله توسط دستگاه هات تپ و اجزای برش آن نیز فعالیتی است که دمای بالایی ایجاد می کند و دمای آن در کنار دمای سیال درون خط لوله بالاتر نیز خواهد رفت. همین به وجود آمدن دمای بالا در مجاورت نشت و ترشح گاز ترش می تواند پیش مقدمه ای برای انفجار باشد.
شناسایی و ارزیابی گاز ترش
برای مقابله با اثرات سوئی که گاز ترش بر سلامت افراد و ایمنی حین کار دارد وجود گاز هیدروژن سولفید در محیط را ردگیری می کنند تا در صورت نشر آن در محیط اقدامات لازم را جهت خنثی سازی آن انجام دهند. برای این منظور از تجهیزات و ابزارآلات کشف و شناسایی گاز ترش در محیط استفاده می کنند.
اقدامات پیشگیرانه
- کنترل های مدیریتی: آموزش پرسنل ، انجام معاینات شغلی قبل از استخدام و انجام معاینات دوره ای با توجه ویژه به دستگاه تنفسی ، قلب و عروق و چشم ها .
کنترل های مهندسی: استفاده از تهویه مناسب و کاهش میزان آلاینده به علاوه اصلاح فرآیند کار. - استفاده از تجهیزات کشف و اعلام گاز هیدروژن سولفوره
- استفاده از تجهیزات فردی: در شرایطی که کنترل های فنی مهندسی و مدیریتی نتوانند سطح تماس با سولفید هیدروژن را به اندازه کافی کاهش دهند ، استفاده از وسایل حفاظت فردی در محل کار ضروری می باشد. تجهیزات حفاظت فردی مورد نیاز برای کار در محیط آلوده به سولفید هیدروژن عبارتند از:
استفاده از وسایل حفاظت تنفسی به صورت ماسک کامل صورت با کانیستر اختصاصی جذب هیدروژن سولفید توصیه می گردد. - وسایل حفاظتی چشم ها: در محیط های آغشته به گاز هیدروژن سولفور ، حفاظت چشم ها با استفاده از گاگل صورت می گیرد.
- وسایل حفاظتی پوست: دستکش هایی از جنس لاستیک یا نئوپرن برای حفاظت دست ها در مواجهه با منطقه ی آلوده به گاز ترش در اختیار نیروی کار قرار می گیرد.
مجموعه ی اجرایی عملیات هات تپ با استفاده از دانش ایمنی روز اقدام به طرح ریزی پیشگیرانه به منظور عدم بروز هر گونه نقص ایمنی خواهد کرد.
