گاز ترش می تواند در محیط هات تپ حضور پررنگی داشته باشد. یک دم از گاز ترش مساوی است با مسمومیت شدید و حتی مرگ به دنبال آن. عملیات هات تپ قابلیت اجرایش بر روی انواع خطوط لوله شامل سیالات گازی و مایع را دارد. گاز ترش یا گاز سولفید هیدروژن (H2S)، یکی از سیالاتی است که می تواند درون خطوط لوله ای که هات تپ بر روی آن اجرا می شود، وجود داشته باشد. پرواضح است که سیالات گازی نسبت به سیالات مایع فرارترند و قابلیت نشت و انتشار آن ها در محیط سریع تر و گسترده تر است. همچنین گازها به سرعت دچار فعل و انفعالات شیمیایی می شوند و میل زیادی به شرکت در دیگر واکنش ها دارند. همین گازها زمانی که از همنشینی دو عنصر فعال مثل هیدروژن و گوگرد به وجود بیابند خواص شیمیایی منحصری را پیدا خواهند کرد که می تواند زیان ها بسیاری را برای انسان به دنبال داشته باشد. گاز ترش یا هیدروژن سولفید از تجزیه ی مواد آلی گیاهی یا جانوری تولید می شود و در صنایع مختلفی کاربرد دارد. خطرات این گاز در محیط های عملیاتی و کاری فراوان است که در این نوشته به آن پرداخته ایم.
گاز ترش
زمانی که گاز ترش با استنشاق و از طریق ریه ها وارد خون می شود باید بلافاصله با اکسیژن جایگزین شود در غیر این صورت اثرات سمیت این گاز کم کم بروز کرده و حتی می تواند موجب خفگی و مرگ فرد شود.
حداکثر میزان مجاز از گاز ترش در ۸ ساعت کاری باید متجاوز از ۸ppm نباشد.
حداکثر میزان مجاز در مدت زمان ۱۰ دقیقه مجاورت با گاز ترش نباید از ۱۵-۲۰ppm تجاوز کند.
مقدار خطرناک این گاز برای سلامتی و حیات ۱۰۰ppm می باشد.
گاز ترش گازی بی رنگ است اما بوی بدی شبیه به بوی تخم گندیده دارد. این گاز در غلظت های بسیار پایین نیز می تواند موجب مسمومیت شود.
تشخیص حضور این گاز در محیط با استفاده از دستگاه بویایی توصیه نمی شود. چرا که این گاز به سرعت دستگاه بویایی را از کار می اندازد و باعث عادت به بو می شود بنابراین برای تشخیص این گاز باید از دستگاه های آشکارساز استفاده کنیم.
علاوه بر مسمومیت انسان، قابلیت انفجار یکی از عوامل پرریسک در حین کار با گاز سولفید هیدروژن است. این گاز سنگین تر از هوا بوده و در نزدیکی سطح زمین تجمع می یابد. زمانی که ترکیب گازش ترش با هوای موجود در محیط به ۴/۳ تا ۴/۶ درصد حجمی برسد قابلیت انفجار تشدید خواهد شد. در این شرایط، تنها ۵۰۰ درجه ی سانتیگراد دما کافی است تا انفجار رخ دهد. دمای مذکور می تواند نشأت گرفته از سیگار، اجزای موتور، تجهیزات جوشکاری یا سیم های الکتریکی باشد.
زمانی که گاز ترش شروع به سوختن می کند محصولی به نام دی اکسید گوگرد یا SO2 تولید می کند. دی اکسید گوگرد نیز در صورت استنشاق خطرناک است و التهابات ریوی را به دنبال خواهد داشت. حتی گزارش هایی درباره ی مرگ افرادی که این گاز را استنشاق کرده اند، اعلام شده است.
استفاده از تجهیزات حفاظت فردی در برابر گاز ترش از غلظت ۱۰PPM به بالا الزامی خواهد بود. در صورتی که غلظت این گاز به ۱۰۰PPM یا بیشتر برسد تنفس بدون استفاده از تجهیزات ایمنی حتی برای یک دم مسمومیت زا و کشنده است.
فعالیت بدون تجهیزات ایمنی در محیطی که مملو از گاز ترش است ممنوع خواهد بود.
تجهیزات ایمنی در برابر گاز ترش
آشکارساز: برای آشکارسازی میزان گاز ترش در محیط از آشکارسازهای الکترونیک استفاده می شود. این آشکارسازها به صورت ثابت و متحرک وجود دارند. نوع ثابت این آشکارسازها مزیت بیشتری دارند چون دارای سیستم هشداردهنده در صورت بالا رفتن غلظت گاز می شود.
ماسک گاز: ماسک گاز تجهیزی ایمنی است که برای جلوگیری از ورود آلاینده های هوا به سیستم تنفسی استفاده می شود. ماسک در واقع برای بستن مسیر تنفسی دهان و بینی ساخته می شود اما بسیاری از این تجهیزات را ممکن است برای پوشش دهی به چشم و دیگر اجزای آسیب پذیر صورت نیز طراحی کنند. این گازها دارای فیلترهایی هستند که گاز یا آلاینده های سمی موجود در هوا را تصفیه نموده و هوا پاک را به سمت سیستم تنفسی روانه می کنند.
گاز ترش در بسیاری از پالایشگاه ها و واحدهای پتروشیمی مورد بهره برداری در مصارف مختلف قرار می گیرد. این گاز درون خطوط لوله ای در جریان است که ممکن است نیاز باشد تا از این خطوط لوله انشعاباتی تهیه شود. همان طور که می دانید در عملیات هات تپ اتصالاتی را با استفاده از عملیات جوشکاری بر روی خطوط لوله نصب می کنند. البته به دلیل خطرناک بودن مجاورت حرارت جوشکاری با خطوط لوله ی انتقال دهنده ی گاز ترش معمولا از اتصال هایی استفاده می شود که به صورت مکانیکی بر روی خط لوله بسته می شوند. اتصالات مکانیکی از نوع اسپلیت تی هستند و با استفاده از پیچ و مهره و قطعات آب بند بر روی خط لوله بسته می شوند. اما با پشت سر گذاشتن این مرحله با ریسک دیگری در عملیات هات تپ خطوط لوله ی گاز ترش مواجه هستیم و آن برش بر روی لوله است. برش روی لوله می تواند حرارت زیادی تولید کند. بنابراین اپراتور دستگاه هات تپ باید تجربه ی کافی برای پیشروی عملیات را داشته باشد. هر گونه سرعت غیرمجاز برای پیشروی کاتر به سمت لوله می تواند حوادث خطرناکی را به دنبال داشته باشد. بنابراین اجرای عملیات هات تپ بر روی خطوط لوله ی حاوی گاز ترش هم استفاده از تجهیزات حفاظت فردی و هم استفاده از دانش فنی و تجربه ی فراوان را می طلبد.
