مجتمع های نفتی و پالایشگاهی به جهت موقعیت و اقتضای فرایندها متوجه و مستلزم تدوین برنامه های جامع تهمیرات و نگهداری هستند. از آن جا که این دست تجهیزات، که البته برخی از آن ها بسیار حساس نیز می باشند، در محیط های باز پالایشگاهی نصب می شوند و عملکرد خود را نیز در همان جا ایفا می کنند، در معرض آسیب های اساسی هستند و از این رو تدوین دستورالعمل های تعمیرات و نگهداری برای این دست تجهیزات ضروری است. تجهیزات انتقال سیال، کنترل و بازرسی سیال، پمپ ها، ولوها و کنترل کننده های ولو، تجهیزات ابزار دقیق و مخازن نگهدارنده سیال در مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی مستعد بروز سوانح عدیده می باشند و از این رو به همان میزان فرایندهای برنامه ریزی و بهره برداری، فرایندهای تعمیرات و نگهداری پیشگیرانه نیز دارای اهمیت است. چرا که اگر هر یک از این تجهیزات در فرایند کاری خود دچار آسیب و اختلال شوند می توانند کل مجموعه را با دردسر مواجه کنند. فرایندهای موجود در واحدهای نفتی کلان، عمدتاً سری بوده و امکان برقراری روابط موازی میان ایستگاه های فرایندی وجود ندارد. بنابراین معطل ماندن، وقفه یا بروز آسیب در هر یک از ایستگاه ها به این معنی است که فرایندهای جاری از آن نقطه به بعد متوقف خواهند شد تا ایراد مطروحه برطرف شود. بنابراین برای هر یک از تجهیزات موجود در خطوط لوله و مخازن مجتمع های نفتی تدوین یک طرح تعمیرات و نگهداری پیشگیرانه ضروری است تا از بروز هر ایرادی در فرایند ممانعت شود. ایراداتی که می توانند مجتمع های نفتی را متوجه جنین آسیب هایی کنند متعددند اما به برخی از  اصلی ترین هایشان خواهیم پرداخت:

• اصلی ترین عامل تخریب تجهیزات نفتی فرسودگی و خرابی آن ها به مرور زمان است. از آن جا که این تحهیزات برای سال ها در فضای باز و در معرض باد، باران، گرما، سرما و رطوبت قرار می گیرند مستعد آن هستند که به مرور فرسوده و تحزیب شوند، خصوصا اگر ابزارهای نگهدارنده صحیح برای شان در نظر گرفته نشده باشد. برای مثال خط لوله یا مخزنی را تضور کنید که سال ها در معر گرم و مرطوب قرار گرفته باشد. طبیعی است که ضریب مقاومت این تجهیز به مرور تضعیف شده و جه بسا در اثر یک ضربه ضعیف آسیب ببیند. با فلنج ها که قطعاتی حساس روی خطوط لوله هستند را در نظر بگیرید. اگر این اتصالات برای مدتی ولو نه چندان طولانی در معرض هوا و رطوبت و این دست موارد قرار بگیرد به مرور دچار فرسودگی شده و فیس خود را از دست می دهد. بنابراین در نظر داشتن برنامه های تعمیرات و نگهداری پیش از وقوع سانحه در خصوص آن ها ضروری است. لازم به ذکر است که این دست معایب خود را به تدریج نشان می دهند و از این رو در هر مقطع از بهره برداری می توان با استفاده از راهکارهای پیشگیرانه بر میزان عمر آن ها افزود.

تعمیر فلنج

• از دیگر دلایل بروز آسیب به این دست اتصالات و تجهیزات، برنامه ریزی های نادرست و در نظر نگرفتن ظرفیت اسمی تجهیزات است. برای مثال تصور کنید که درون یک خط لوله که دارای ولو یا ولوهایی می باشد و فشار طراحی آن نیز کلاس ۳۰۰ است، به یکباره و برای مدتی متوسط یا طولانی سیالی با فشار بیشتر از ظرفیت اسمی درون لوله جاری باشد. در این شرایط مجموعه شامل خط لوله و اتصالات در معرض آسیب قرار خواهند گرفت و تیم های ایمنی و مندسی هر آن باید منتظر سانحه ای باشند که به یکباره خود را نشان خوهد داد. باید توجه داشت که وارد کردن فشاری بیشتر از فشار اسمی یک مجموعه به مرور آن را الاستیسیته می کند و مجموعه به تدریج دچار تغییر شکل می شود، تا جایی که توان و ضریب تحمل مجموعه تحت تنش تمام می شود و مجموعه در معرض یک آسیب قرار می گیرد. بروز نشتی از ولو، و شکستن و ترکیدن لوله از جمله این موارد است.
• بروز آسیب به تجهیزات می تواند ناشی از اصابت لوازم جانبی به آن ها باشد. برای مثال زدن ضربه سخت به سطخ فلنج می توان آن را در معرض آسیب قرار دهد. یا به عنوان نمونه وقتی یک جسم تیز به مخزن انباشت سیال نفت اصابت می کند می تواند آن را دچار آسیب کند. این آسیب می تواند ترک خوردگی، شکستگی و سوراخ شدن سطخ مخزن باشد و باعث برون رفت سیال از درون آن شود. در چنین شرایطی نیز می بایست اقدامات پیشگیرانه لازم را روی تجهیزات انجام داد.

موارد ذکر شده اصلی ترین دلایل آسیل دیدگی تجهیزات است و می بایست تا جای ممکن از وقوع آن ها جلوگیری شود، اما در صورت بروز رخداد، انجام افدامات اصلاحی و تعمیراتی راه حل راهگشا جهت رفع مشکل بخ شمار خواهد رفت. بنابراین دو دسته اقدام برای رفع مشکلاتی از این دست باید پیش بینی کرد که به شرح زیر خواهند بود:

• اقدامات پیشگیرانه: منظور اقدامات پیش دستانه ای است که مانع بروز آسیب می شود. به عبارتی ما پیش از مواجهه با مشکل راه های بروز آن را مسدود می کنیم و به این ترتیب از تجهیزات و دستگاه های خود محافظت می کنیم. برای مثال می توان با گریس کاری فلنج های آزاد از بروز آسیب های ناشی از شرایط محیطی ممانعت کرد. گریس ها در واقع حکم یک لایه محافظ و پوشاننده روی سطح فلنج هستند که از واکنش آن در مقابل رطوبت و گرما و سایر متغیرهای محیطی ممانعت می کنند. یا می توان دستورالعملی در خصوص حمل و نقل وسایط نقلیه تدوین کرد و آن ها را از نزدیکی و مجاورت با تجهیزات اساسی ای نظیر مخازن نفتی و خطوط لوله منع کرد.

• 

  هات تپ روی مخازن نفتی به منظور انشعاب گیری

• اقدامات اصلاحی: منظور آن دسته از راهکارهایی است که پس از وقوع حادثه و بروز ایراد مطروحه، به منظور رفع و تعمیر ایراد به انجام می رسند. برای مثال اگر مخزن به هر دلیلی آسیب دید و دچار ترک خوردگی یا هر عامل دیگر که ایجاد نشتی می کند شد، می توان با استفاده از عملیات انسداد آن را تعمیر کرد. برای انجام این کار نیز ابتدا به ساکن نیازمند عملیات هات تپ هستیم. یا می توان با فراهم کردن عایق های مناسب با مشخصات فنی مخزن، ناحیه آسیب دیده را ترمیم کرد. گاهی اوقات نیز شدت حرابی خیلی بالاست و چه بسا به دلیل عدم توجه به شرایط ایمنی و فنی که تجهیزات یم واحد دچار آسیب شده باشند. برای نمونه ممکن است به دلیل اهمال و بی توجهی در نگهداری تجهیزات دچار آسیب جدی مخزن شویم. در این شرایط تعمیرات اساسی مخزن اولین و بهترین راهکار قلمداد می شود. حتی اگر مخزن قابل تعمیر نبود، یا بنا به هر دلیل دیگری در صدد بودیم با نصب یک مخزن جدید سیال را از مخزن موجود به آن منتقل کنیم نیز می شود که با استفاده از عملیات انشعاب گرم هات تپ یک لوله انشعابی روی مخزن ایجاد کرده و سیال را از مجرای آن به درون مخزن دیگر منتقل کرد.

تعمیرات و نگهداری تجهیزات نفتی باید تمامی این مولفه ها را به همراه داشته باشد. بنابراین تیم تدوین کننده برنامه تعمیرات و نگهداری تجهیزات، باید ابتدا تمامی تجهیزات، دستگاه ها و ابزار را شناسایی کند، الزامات آن را درج کند و بر حسب آن ها برنامه نگهداری پیشگیرانه را تدوین کند تا از بروز آسیب اجتناب شود. در صورتی نیز که به هر دلیلی تجهیزات مورد نظر آسیب دیدند باید مختصات کلی برنامه تعمیراتی مستند شده باشد تا کار با سرعت و برنامه بهتری پیش رود.