پخ زنی عملیاتی است که با استفاده از دستگاه های پخ زن انجام می شود. دستگاه های پخ زنی انواع و اقسام بسیاری دارند. پخ زنی در هات تپ به همراه برش کاری و یا به صورت مستقل پس از عملیات برشکاری استفاده می شود. به این منظور می توان هم از دستگاه های هوا برش و هم از دستگاه های مخصوص برش و پخ زنی استفاده کرد. دستگاه هایی مثل کلد کاتر یا بولینگ لوله می توانند برش کاری و پخ زنی را به صورت همزمان و با دقت بالا انجام دهند.

پخ زنی

عملیات پخ زنی

در این عملیات لبه های لوله ها و قطعات را با استفاده از دستگاه های پخ زنی یا دستگاه هایی مثل فرز زاویه دار می کنند. به زاویه ای که در این عملیات به لبه های قطعات پایه یا لبه ی لوله ها داده می شود، زاویه ی کونیک می گویند. پخ زنی و زاویه دار کردن لبه ها برای جوش می تواند به صورت یک طرفه یا دو طرفه رخ دهد.

عملیات پخ زنی در کیفیت جوش تأثیر بسزایی دارد. جوشی که با استفاده از عملیات پخ زنی انجام شود، جوش شیاری نام دارد. این جوش عبارت است از جوشی که بین شیاز یا زاویه ی دو قطعه ی پایه اجرا شود.

عملیات پخ زنی می تواند زوایای خاصی را بر روی لبه ی قطعات به صورت هندسی شده اجرا کند. انواع جوش های شیاری که می توانند در شیار به وجود آمده بین دو لبه اجرا شوند، عبارت اند از:

• لبه اریب
• لاله ای U شکل
• نیم لاله ای J شکل
• جناغی V شکل
• نیم جناغی
• نیم جناغی لبه گرد
• جناغی لبه گرد

زاویه ی کونیک را می توان با استفاده از دو مشعل هوابرش به صورت یک طرفه یا دوطرفه بر روی قطعات ایجاد کرد. پس از اینکه دو قطعه در کنار یکدیگر قرار گرفتند، جوش شیاری را می توان به صورت یک طرفه یا دو طرفه بر روی قطعه و درون شیار حاصل از عملیات پخ زنی پیاده کرد.

جوش شیاری می تواند با نفوذ ناقص یا نفوذ کامل انجام شود. ضخامت اتصال با استفاده از جوش شیاری کامل به طور کامل پوشیده می شود اما جوش شیاری ناقص در سرتاسر شیاری که متصل کننده ی دو قطعه به یکدیگر است نفوذ نمی کند.

انتخاب زاویه مناسب برای پخ زنی و نوع جوش شیاری بستگی به نوع کاربرد جوش و میزان مقاومت مورد نیاز پس از عملیات جوشکاری دارد. در این صورت است که با استفاده از دانش تجربی و فنی می توان بهترین زوایه کونیک جوش و همچنین نوع جوش شیاری را مشخص نمود.

همچنین ضخامت قطعاتی که قرار است با استفاده از جوش شیاری به یکدیگر متصل شوند در انتخاب زاویه پخ زنی مهم است. به طور مثال در جوش شیاری لب به لب جناقی برای قطعاتی با حداکثر ضخامت ۱۰ میلی متر استفاده می شود.

عملیات پخ زنی در هات تپ و استاپل

در عملیات هات تپ انشعاباتی از خطوط لوله تهیه می شود. این عملیات با استفاده از اتصالات، شیرهای صنعتی و دستگاه هات تپ اجرا می شود. در هات تپ خط لوله تحت فشار به وسیله ی دستگاه هات تپ برش می خورد و سپس سیال روانه ی لوله ی انشعابی می گردد و از این خط لوله در مکان یا واحدی دیگر بهره برداری می شود. اتصالات در هات تپ به دو نوع جوشی و مکانیکی تقسیم می شوند. اتصالات به منظور آب بندی محل برش بر روی خط لوله نصب می شوند. اسپلیت تی یکی از اتصالات هات تپ است که به دو صورت جوشی و مکانیکی ساخته می شود. ساختار اسپلیت تی متشکل از دو پد است. هر کدام از این دو پد نیمی از دیواره ی لوله را پوشانده و آب بندی می کنند. پدها از هر دو سمت طولی خود به یکدیگر می رسند و باید در این نقطه به یکدیگر جوش داده شوند.

از آنجا که مسأله نشت گیری اتصالات خطوط لوله در عملیات هات تپ بسیار ضروری و پراهمیت است، کیفیت جوش اسپلیت تی باید تضمین کننده ی این ضرورت باشد. در اکثر مواقع و خصوصاً در مواقعی که فشار سیال درون لوله باشد از جوش شیاری برای اتصال اسپلیت تی بر روی خط لوله استفاده می شود. بدیهی است که برای اجرای عملیات جوش شیاری نیاز به پخ زنی لبه های طولی پدها داریم.

پس از زاویه دار کردن لبه ی پدها، قطعه ی آب بند فلزی و نواری در محل درز بین دو پد اسپلیت تی و مابین لوله و پدها قرار می گیرد و پس از آن عملیات جوش شیاری بر روی لوله انجام می شود.

عملیات دیگری که در آن از پخ زنی و به تبع آن، جوش شیاری استفاده می شود، استاپل یا مسدود سازی موقت خط لوله است. عملیات استاپل عملیات تعمیری است. این عملیات بر روی خطوط لوله ای انجام می شود که در موضعی خاص دچار آسیب دیدگی، ترک خوردگی و نشتی شده باشد.

در این عملیات سیال درون لوله را در موضع آسیب دیده به صورن موقتی وارد لوله ای فرعی به نام با پس می کنند و پس از آن موضع آسیب دیده را توسط پلاگ های مسدود کننده و شیرهای تخلیه، ایزوله می کنند. در این هنگام طول معینی از لوله که آسیب دیده و درون آن سیال در جریان نیست، از خط لوله جدا می شود و قطعه لوله ای جدید با استفاده از عملیات جوشکاری و یا با استفاده از جوش شیاری، جایگزین قطعه لوله ی آسیب دیده می شود.

لبه های لوله ی جدید را پخ زنی می کنند و پس از لوله را با استفاده از جوش شیاری به خط لوله پیوند می زنند. کیفیت جوش در این عملیات نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. پس از جایگزین کردن لوله ی جدید، پلاگ های مسدودکننده از محل خود خارج شده و جریان دوباره به خط لوله اصلی بازمی گردد. پس از این مرحله بای پس نیز از محل خود خارج شده و برش های مربوط به آن بر روی خط لوله کور می شوند.